Mephisto'ya Dair
MEPHİSTO'YA DAİR
MEPHİSTOPHALES; ŞEYTAN
MEPHİSTO: ünlü Alman Yazar Goethe'nin FAUST adlı eserinde Dr. Faust'un ruhunun peşindeki şeytan karakteridir.
Oyunumuz 1919 - 1933 Almaya'sında geçiyor. Yani 1. Dünya savaşı ve 2. Dünya savaşı arasında.
Birinci Dünya savaşında yenilerek (bizim Sevr anlaşmasına benzer) Versailles anlaşmasını imzalamak zorunda kalan Almanya büyük zorluklar içerisindedir.
[Bir Hint-Avrupa halkı olan Germen ırkı kuzeyden inerek yüzyıllar boyunca Avrupa'da büyük bir çoğrafyaya yayılmışlardır. (Almanlar tarihte -bizim Anadolu beylikleri dönemi gibi- 320 ayrı derebeyliği kurmuşlardır. ) Roma- Germen, Avusturya- Macaristan, Prusya imparatorluğu gibi güçlü ve Avrupa'ya hükmeden yönetimler kurmuşlardır. Bundan rahatsız olan Fransa ve İngiltere özellikle deniz yoluyla keşifler yapıp sömürgeler elde ettikçe güçlenmiş ve 1. Dünya savaşını kazanmalarıyla da önlerinde engel olan eskinin güçlü devletleri Türk ve Alman imparatorluklarını sonlandırmış, ağır şartlarda anlaşmalar imzalatarak bir daha güçlenmelerini önlemeye yönelik biçimde topraklarını parçalayarak bu topraklarda onlarca ayrı devlet kurulmasını sağlamışlardır. Birinci dünya savaşı sonunda 1919 da Anadolu da yeni bir devlet kurulurken, aynı yıl Germenler WEIMAR CUMHURİYETİ'ni kurmuşlardır. Ancak bu devlet sadece 14 yıl yaşayabilmiştir. 1933 te sona ermiştir. ]
Biz de ki tek partili yönetime ve Mustafa Kemal faktörüne karşın ; Çok partili demokrasi olan Weimar Cumhuriyeti, galip devletlerin yoğun etkisi altında kalmıştır. Bir yandan 1917 devrimi ile yeni bir yönetime sahip olan RUSYA, kendine yakın yönetimler oluşturmak için Avrupa'nın küçük, yeni ve güçsüz devletlerini siyasi bakımdan etkileme uğraşındadır.
Fransa, İngiltere kendine yakın partileri desteklerken, Amerika da hem siyasal hem ekonomik olarak Almaya'da etkili olmaya çalışmaktadır.
Bu dönemde Almanya'da (Weimar Cumhuriyetinde) birçok kere seçimler yapılmış, Sosyal Demokrat parti, Sosyalist Parti, İşçi Partisi , Komünist Parti birbirlerinin düşmanı olarak kalmışlardır. Versailles anlaşması ile sömürgeleri elinden alınan, sanayisini kaybeden, birçok ağır sanayi kollarında faaliyeti yasaklanan, topraklarını kaybeden, savaşta insanlarını kaybeden Almanya, 3 milyon işsizi, 10 milyon işsizlikten etkilenen insanı ile gururu kırılmış bir Almanya , tüm bilim ve sanat birikimi ile Avrupa nın tam ortasındadır.
23 Kasım 1923 günü Nasyonal Sosyalist İşçi Partisi Lideri Adolpf Hitler, Almaların tekrar onurlarını kazanmaları fikriyle, Versailles anlaşmasını tanımadığını, yeniden büyük bir Almanya düşüncesiyle bir hükümet darbesi düzenler, ancak tutuklanır ve partisi yasaklanır. OYUNUMUZ TAM DA BUGÜN BAŞLAMAKTADIR.
Toplumun aydınları , faşist tehlikeyi görmüşler, bunun bir felaketle sonuçlanacağını fark etmişlerdir. Ancak Weimar Cumhuriyetinde istikrarı ve demokratik bir yönetimi oluşturmakta yetersiz kalmışlardır.
Açlık, yoksulluk ve ağır şartlar nedeniyle sinmiş Almanlar, kurtuluşu Hitler'in söylemlerinde bulmuşlardır. Hapisten çıkan Hitler, sonraki seçimlerde yüksek oy alamasa bile Milliyetçi Alman partisi ile koalisyon yaparak Almaya'nın 1. Partisi olma noktasına gelmiştir. 1929 Dünya ekonomik buhranı olayları tetiklemiş, sonun da 30 ocak 1933 günü Hitler Reich Şansölyeliğine atanmıştır.
Hitler'in başarısız hükümet darbesi yaptığı 1923 yılında Hamburg Tiyatrosunda başlayan oyun, komünist bir aydın olan Hendrik Höffgen 'in temsil sonunda olayı duyurması ile başlar. Komünüst oyuncu dostu Otto ile sevincini paylaşır. Diğer oyuncular da benzer fikirdedirler ancak, nasyonal sosyalist Hans Miklas ve açlık sınırında çalışan tiyatro emekçileri hariç.
Hendrik , Otto ve arkadaşları, çalıştıkları Hambuırg Tyatrosunu dışında kendi aralarında, siyasal yergiler oynayan devrimci bir kabare tiyatrosu kurmuşlar, toplumsal mücadele vermektedirler. Ancak Berlin'e giderek orada ünlü olmak Hendrik'in en büyük hayalidir. Hendrik, her şeyi terk ederek bu hayalinin peşinden Berlin'e gider. Bu arada Nasyonal Sosyalist Parti güçlenmiş ve kendisinden olmayanları ve olmamakta direnenleri büyük baskılara maruz bırakmaktadır. Hendrik'in dostları, bu baskılar altında ülkeyi terk etmek, intihara sürüklenmek, direnerek mücadele etmek yada işkenceyle öldürülmekteyken, Hendrik hızla ünlenmekte ve Nasyonal Sosyalistlerin idaresindeki tiyatrolarda çalışmaktadır. Hendrik'in, Hamburg'ta bıraktığı dostları, Sosyal Demokrat da olsa, burjuva da olsa, komünüst, Yahudi ve Çingene de olsa bu faşist düzene onurlarını koruyarak boyun eğmemişlerdir. (Bu oyun bu onurlu insanların anısına yazılmıştır.)
Oynadığı Goethenin Faust eserindeki MEPHİSTO rolü sonunda Hendrik'e Hitler'in Prusya Tiyatroları Genel Müdürlüğü görevini vermesini sağlar. Hendrik bu görevi kabul etmiş ve artık ruhunu satmıştır.
Bu oyun adım adım faşizme giden bir toplumun aydınlarının bu süreci nasıl yaşadıklarını, birçoğunun bu gidişi kısır siyasi çekişmelerle nasıl göremediğini, görebilenlerin nasıl hiçbir şey yapamadıklarını, sonunda ülkenin ve tüm dünyanın felaketine sebep olan sonuca doğru nasıl gidildiğini, insansı ve gerçek bir dille anlatıyor.
Klauss Mann, ünlü alman yazar Thomas MAnn ın oğludur. Bu dönemi ve Hamburg tiyatrosunu bizzat yaşamış, Hendrik'in hikayesini 1934 yılında yazarak yayınlamak istemiş ancak, o sıralar Nasyonal Sosyalistlerin önemli ve ünlü bir Tiyatro Yöneticisi olan Hendrik Höffgen'i eleştiren bu romanı yayınevleri basmamışlardır. Oyundaki tüm karakterler 1923-1933 arasında yaşamış, Hitler döneminde ortadan kaybolan, intihar eden, sürgüne giden ve işkenceyle öldürülen gerçek Alman sanatçıların yaşam hikayelerinden esinlenilmiştir. Kaluss Mann'ın Mephisto romanı Arianne Mounuckine tarafından oyunlaştırılmış ve 1981 yılında Istwan Szabo tarafından film yapılmıştır. Ülkemizde AST tarafından bir kez yaklaşık 20 yıl önce oynanmıştır.
Tiyatro Advocato bu oyunu oynamayı görev saymıştır.
Bursa Barosu Tiyatro Topluluğu
Tiyatro Advocato adına
İzzet Boğa